Zagreb

Hallo allemaal,

Wij hebben de kust verlaten en zijn via Zagreb naar het noorden aan het gaan. De grootste hitte is nu wel voorbij. We hebben zelfs de kachel al even aan gehad in de buurt van de meren van Plitvice op ongeveer 700 m. hoogte.

De weg hierheen ging over kleine weggetjes dicht bij de grens met Bosnie-Herzegowina. De burgeroorlog 1991-1995 heeft hier nog heel duidelijk zijn sporen nagelaten. Dit is zelfs de regio waar de onlusten begonnen zijn. Hier woonden al eeuwen veel etnische Serviers en die hebben van hieruit geprobeerd om delen van Kroatie in bezit te krijgen. Dat betekent dat er veel verwoest is maar ook dat bijna alle Serviers na 1995 hun geboortegrond verlaten hebben uit terechte angst dat de Kroaten zich op hen zouden wreken . In sommige dorpen is tot de helft van de huizen verwoest, vervallen of dichtgespijkerd. Het maakt een zeer trieste en ontluisterende indruk. Hoe moet je toch verder leven in zo'n decor? Volgens een Kroaat die wij spraken, wisten de dorpsbewoners precies wie er van hun buren niet gedeugd had. Serviers met bloed aan hun handen kunnen niet meer terug naar hun dorp maar hun eigendomsrechten zijn niet vervallen. Het zijn nog steeds hun( kapotte) huizen waar dus verder niets mee gebeurt. Ja, soms zagen we dat er koeien geweid werden in de tuinen maar verder zijn die huizen alleen stille getuigen van wat een onzinnige oorlog allemaal kapot kan maken. Het lijkt alsof op veel plekken de ziel eruit is. Er wordt maar hier en daar geboerd en we zien alleen oude mensen. Wat een contrast met het leven aan de kust of in Zagreb .

We hebben ook weer een nieuwe queeste. Zoals we op onze Italie-reis op zoek zijn gegaan naar werken van Caravaggio, heet onze kunstenaar hier Ivan Mestrovic (spreek uit: Iwan Mesjtrovitsj), de grootste Kroatische kunstenaar uit de 20e eeuw. Wij hadden er nog nooit van gehoord. We vinden over de hele linie dat we maar weinig weten van de geschiedenis en de cultuur van de Balkan-landen, maar goed, Mestrovic dus. Geboren in 1883 als oudste van 10 kinderen, nooit naar school geweest maar al op 15-jarige leeftijd door zijn dorpsgenoten herkend als een natuurtalent. Terwijl hij schapen hoedde, maakte hij stenen en houten figuurtjes. Onbegrijpelijk dat een jongen van 15 met deze achtergrond beeldhouwde en tekende zoals hij deed. In het stadje in de buurt zamelden mensen geld in zodat hij met 18 jaar naar de Kunstacademie in Wenen kon. (Kroatie was toen deel van de Oostenrijks-Hongaarse Monarchie) En toen hij 22 was, begon hij al internationale faam te krijgen. De beroemde Well of Life (wie kent dit werk niet?) voor het nationaal theater in Zagreb is uit die tijd. In 7 jaar van (bijna) ongeletterde herdersjongen tot bekend kunstenaar! In Dubrovnik lazen we voor het eerst iets over hem en nu zijn we echte fans. En een echte fan reist zijn idool achterna en dus zijn we in het plaatsje Otavice geweest waar hij opgegroeid is. Daar is nog heel wat te vinden want Mestrovic is nooit vergeten waar hij vandaan kwam. Toen hij eenmaal in goede doen was, heeft hij gezorgd dat er een school kwam en een soort poli-kliniek voor malaria. Hij heeft een huis voor zijn ouders laten bouwen en een kerk, tevens zijn mausoleum. En ook dit heeft allemaal veel te lijden gehad van de burgeroorlog. Het mausoleum is weer opgeknapt maar de school en de polikliniek zijn nog steeds kapot en worden niet meer gebruikt. De bomen groeien zo'n beetje uit het dak. Als je het zeer fraai uitgevoerde boekje ziet waarmee ze mensen warm willen maken voor een tour de Mestrovic, kun je eigenlijk niet begrijpen dat ze deze gebouwen er zo bij laten liggen. In Split zijn we in 2 musea geweest met werk van zijn hand. En in Zagreb bezochten we zijn atelier en woonhuis. En ken je zijn naam eenmaal dan zie je ook tussendoor overal werk van hem staan. Fascinerend.

En ook in Kroatie hebben ze autisten. Die kunnen heel goed gids zijn in een grot. Onze gids in de druipsteengrot van Grabovaca vertelt in keurig Engels in iedere zaal zijn verhaaltje. Hij reageert amper op vragen. Als ik hem vraag: hangt daar een vleermuis? antwoordt hij: dat kan ik niet zien. Maar hij komt niet 2 stappen terug. Vragen stellen kan alleen aan het eind. De vuursalamanders buiten de grot hoorden ook niet bij zijn taakomschrijving.

En van de vele pluspunten hier noemen we de prachtige wegen, de keurige wc's, de heerlijke koffie, de vriendelijke mensen, een eeuwenoude cultuur. Kortom, veel om trots op te zijn. Maar mensen die we spreken en begrijpen zijn absoluut niet optimistisch. "het is allemaal geleend geld", "de aluminium-fabriek draait maar op een derde van zijn capaciteit", "alle politici zijn schurken", "on paper it is all very good, but in reality there is nothing" en de mooiste, "all the people here in Croatia have empty heads".

En een van de nadelen is dat er ontzettend veel wordt gerookt. De anti-rook-lobby staat hier nog niet eens in zijn kinderschoenen.

En de meren van Plitvice zijn nog mooier dan in de mooie folders die erover bestaan. Overal watervalletjes, helder water waar je zicht hebt tot op de bodem (vissen!) en mooie stukjes bos. Toen wij er waren was het een beetje mistig en werd het helemaal een sprookje.

En kregen we van het nationale park Krka een schitterend foldertje. Er was 1 van de schitterendste forten van Kroatie. Totaal onvindbaar, enkele kleine wegen geprobeerd. Nergens. De weg naar het prachtig gelegen klooster zou naar links gaan maar eindigde na een trieste woonwijk in de achtertuin van een boerinnetje waarnaast een zielig vastgebonden hondje stond. Dus klooster maar geschrapt. En het Romeinse amfitheater was zo lelijk opgeknapt dat we ons afvroegen of er wel ergens 1 oorspronkelijke steen inzat. En zo kwam die tekst:" on paper it is all very good, but in reality there is nothing" toch weer in ons hoofd te zitten.

En kochten we van een oud vrouwtje van 80 in Trogir een soort oliebollen. Prima classe, prima classe. Ter aanvulling op haar pensioen, haar kinderen waren allemaal werkloos, of bijna allemaal, dat weten we niet zo goed.

En was Sibenik als 1 van de eerste steden van Europa aangesloten op het electriciteitsnet. Hun waterkrachtcentrale startte ongeveer gelijk met die van de Niagara-falls, zo rond 1895.

En stond de kathedraal van Sibenik toen al zo'n 450 jaar te staan. Nu Unesco-wereld-erfgoed. Schitterend steenwerk. De meester-steenhouwer Dalmatinac is voor zijn kerk vereeuwigd door de niet te vermijden Mestrovic.

En gooiden we steentjes de kloof in bij Drnis. Net als de taxichauffeur al deed toen hij als klein kindje met zijn vader naar de kloof fietste.

En zagen we 3 films op het Zagreb film festival. 1 van de 3 was Patatje Oorlog met een prima Johnny de Mol en Kiek die gespeeld werd door een meisje waarvan we de naam niet meer weten. Geweldige film. We geloven prijswinnaar bij het laatste Cinekid-festival.

En blijkt Zagreb een echte hoofdstad te zijn. Dynamisch. Veel cultuur. En een fantastisch mooie kathedraal.

En wat hebben ze hier een bakkers. Niet normaal. En ze blijven maar open.

En zijn de diverse klanken in het Kroatisch toch wel moeilijk voor ons. Vooral de sj, zj,ts, tsj. Zeker als ze ook nog achter elkaar komen en vaak nog voorafgegaan of gevolgd worden door niet uit te spreken medeklinker-clusters.

En is de poort naar de hoge stad van Zagreb interessant. Hier is een Maria-kapel waar continu kaarsen branden. Praktisch iedereen slaat een kruis als die langskomt, gaat even door de knieen of blijft langer staan om te bidden of een kaars aan te steken. Een mooie plek waar je rustig even een kwartier kunt gaan staan.

En gaan jongeren nog gewoon biechten hier. Er staan soms rijen in de kerk. De lampjes aan de buitenkant van de biechtstoelen branden rood.

En zijn we ook nog in Kumrovec, het geboortedorp van Tito, geweest. Het huisje waar hij met 15 broers en zussen gewoond heeft staat er nog. We ontmoetten er 2 sympathiek dorpsbewoners (zie foto).

En tot slot groetjes aan iedereen die ons lief is,

Robbert en Henriette