Waitangi, Tuhoe en Urewera

Hallo allemaal,

Weer een bericht uit Auckland, onze thuisbasis. Sinds vorige keer hebben we twee uitstapjes gemaakt. We zijn 4 dagen naar hele mooi dinosaurus-bossen geweest aan het eind van 77 km. onverharde weg (=2 uur rijden) waar ongeveer niemand woont. Je waant je echt aan het eind van de wereld. Daarna zijn we een week naar Northland geweest, inderdaad in het noorden van het Noordereiland waar we ons ondergedompeld hebben in het deel van de geschiedenis van NZ dat gaat over de eerste blanken en hun contacten met de Maori.

Zoals veel landen met een relatief korte geschreven geschiedenis zijn er erg veel de eerste, de grootste, de langste en de oudste zaken te vinden. We hebben in Russell gezeten, de eerste hoofdstad van NZ. Slechts een jaar maar toch. Eigenlijk heette deze stad trouwens Kokororeka = zoete pinguin. We snappen wel dat die naam geen stand gehouden heeft. Hier stond ook de Duke of Marlborough, een hotel dat in 1840 de eerste liquor licence van het land verkreeg. De eerste pub staat weer ergens anders maar die schonk al alcohol toen ze er nog helemaal geen vergunning voor hadden, dus dat is niet eerlijk. Dichtbij staat in Kerikeri het eerste stenen huis (1840), hebben we ook gezien. Ernaast staat het oudste nog bestaande huis (1825 of zo), gezien. We hebben aan de westkant de Kauri-boom met het grootste volume aan hout gezien die daarmee dus het grootste levende wezen van NZ is. In Russell stond dan ook nog de oudste nog werkende benzinepomp (1930), niet getankt daar, sorry. Ze hebben ook nog de eerste man op de Mount Everest gehad, Sir Edmund Hillary. En gisteren zagen we een informatiebord over de Maui-dolfijn, de zeldzaamste soort ter wereld met slechts 150 dieren in een heel klein verspreidingsgebied. Die hebben we dan weer niet gezien. En op een gebouw in Russell stond een bordje met daarop de tekst: " in 1822 nothing happened here". Zo zien jullie maar, er gebeurt hier veel bijzonders, wat hebben wij in Nederland waar wij het eerste of het grootste in zijn. Mmm, er komt nog niet zoveel bovendrijven, het leukste land misschien of het vlakste, we staan open voor suggesties.

Het knooppunt van de geschiedenis in NZ is de Bay of Islands, zo'n 150 kilometer ten noorden van Auckland. Hier legde captain Cook als eerste aan en hier vormde zich rond 1800 een soort ruige eerste samenleving van zeehondenjagers, walvisvaarders, zeelui, handelaars en ontsnapte gevangenen uit Australie. Russell was toen the place to be. Er gebeurde van alles wat god verboden heeft in deze puur mannengemeenschap.De bijnaam van Russell was Hell Hole of the Pacific. Naarmate er in de loop der tijd meer vrouwen mee kwamen met de pioniers werd alles natuurlijk vanzelf veel geregelder. De ruige mannen werden brave huisvaders. Toch probeerden de Engelsen via regelgeving en het zenden van missionarissen de zaken wat geordender te krijgen.Wij zijn in verschillende missionhouses in het noorden geweest. Nu liggen ze midden in kleine of grotere nederzettingen maar toen waren het geisoleerde blanke huizen temidden van Maori-dorpjes bestaande uit rieten hutjes. De allereerste missionaris Samuel Marshden kwam hier al in de poel des verderfs in 1813 en probeerde de Maori de voordelen van de westerse samenleving te laten ervaren. De eerste missionarissen waren vaak vaklui: smid of timmerman. Zij hadden vaardigheden waar je hier wat aan had. Aanvankelijk leverde dat niet veel bekeerlingen op. De Maori waren wel geinteresseerd in nieuwe technieken, nieuwe gereedschappen, nieuwe materialen maar niet zozeer in een nieuw geloof.

En hier is het verdrag van Waitangi getekend. Iets unieks op het gebied van kolonisatie. Er werd een verdrag ondertekend door beide partijen dat de rechten van de Maori moest waarborgen (en natuurlijk ook niet ongunstig was voor de Engelsen). Nou ja, beide partijen, er was geen Maori-partij maar er waren honderden stammen. In de loop van het jaar zijn verschillende Engelsen het land doorgetrokken op zoek naar allerlei stammen om hen ook aan het verdrag te binden. De Maori behielden hun landen en rechten maar mochten exclusief alleen aan de Kroon verkopen. Leuke voetnoot is dat de Maori-vertaling zo was opgesteld dat het meer kans maakte om ondertekend te worden. Dat ze wel hun land behielden maar hun soevereiniteit afgaven aan die van de Queen stond er niet zo duidelijk in. Opzet of vanwege het feit dat het maori nog amper als geschreven taal bestond? Dat het Verdrag later met voeten getreden is (in 1900 was nog maar 10% van de grond in handen van de Maori) zorgt tot op de dag van vandaag voor rechtszaken. Niet zozeer het verdrag was en is oneerlijk als wel sommige acties van blanken die lijnrecht ingingen tegen waar het verdrag voor stond. Het Treaty House is er nog en Resident Busby, die het verdrag moest voorbereiden en geliefd was bij vele Maori om zijn onpartijdigheid, zit nog steeds achter zijn bureau (zie foto). Sommige bomen die hij in 1840 in zijn tuin plantte, staan er ook nog steeds. Wat een prachtige, historische plek.

De Tuhoe hebben als enige stam in NZ nog steeds het verdrag van Waitangi niet getekend, zeggen sommigen. Waarom het feit of ze wel of niet hebben ondertekend zo onduidelijk is, snappen wij niet. Ze leven in het onherbergzame oosten van het North Island. Teruggetrokken in slecht bereikbare valleien in de buurt van die onverharde weg van 77 kilometer lang. In totaal zijn het er zo'n 30.000 tot 45.000. Sommigen leven in de grote steden maar een substantieel deel leeft nog steeds in hun homeland. Nu loopt er een zaak tegen de staat waarin ze betwisten dat hun grondgebied van de staat NZ is. Zij eisen hun recht op zelfbeschikking op. Mochten ze in het gelijk gesteld worden dan zouden ze in het uiterste geval zelfs een eigen land worden binnen NZ. Het gehele nationale park van Te Urewera met het best bewaarde en grootste oorspronkelijke bos van NZ zou dan weer onder hun jurisdictie vallen. Wat dat betekent weet niemand. Blijft dit unieke bos bewaard of zijn er krachten binnen die stam die de dollars al zien rollen wanneer ze delen laten kappen. Wij hebben hier 3 dagen in mogen verblijven en we kunnen zeggen, we hebben nog nooit zo'n indrukwekkend bos gezien. De botanische rijkdom is enorm, de groenheid overweldigend. En dan bleven wij nog in de buurt van de doorgaande weg. Daarachter wordt het pas echt ondoordringbaar. Ongelooflijk mooi. Iets wat bewaard moet worden voor iedereen in de hele wereld als een nalatenschap van wat ooit was. Of het weer afgeven aan de Maori daarvoor zorgt is iets waar wij niet graag op zouden willen gokken.

Het Maori horen wij wel op TV spreken, vooral op Maori-channel maar we horen het nooit om ons heen. Of wij nooit op de goed plek komen of dat het toch een marginale taal is, is ons nog niet duidelijk. Wij zijn in een boekje van Wil bezig geweest om wat van de taalprincipes onder de knie te krijgen maar tot dusver met weinig succces. We weten nu dat het Maori maar 15 letters kent en dat de klinkers enorm belangrijk zijn. Alle woorden eindigen op een klinker. Ze kennen ook geen medeklinkerclusters zoals in onze taal (str of st of lm). Ze hebben 2 klanken die je met 2 letters weergeeft maar als een klank uitspreekt: wh (=f) en ng (= nasale n). Alle klanktekens worden apart uitgesproken. Omdat ze sommige klanken niet kennen, is het wel leuk om te zien hoe Engelse woorden in hun taal worden opgenomen. horse wordt hoiho, sheep wordt hipi (ze hebben geen s), lion wordt raiona (ze hebben geen l), milk wordt miraka, shoe wordt hu, butter wordt pata (ze hebben geen b), sugar wordt huka, bread wordt paraoa. En bisschop Pompallier, de eerste katholiek in NZ wordt Pomeparu.
Het mooiste woord tot dusver is wel Aniwaniwa wat regenboog betekent. We kunnen de plaatsnamen nu aardig uitspreken maar daar houdt het wel zo'n beetje mee op. Robbert kan ze iets beter onthouden en Henriette maakt er iets meer een potje van maar het is wel heel relatief. Vaak zeggen we wel de goede klanken van het woord maar de volgorde is random. Watipu wordt dan net zo makkelijk Waputi. Ga er maar aanstaan: Maugaturoto of Whangaparaoa of nog een mooie Ngaruawahia. De blanke nieuwslezers en mensen op straat gooien het er zo uit. Geweldig! Heel opvallend eigenlijk: de meeste plaatsnamen hebben een Maori-naam. Heel veel straatnamen ook. Als je dat vergelijkt met Australie waar veel meer in het Engels is. Dat geeft waarschijnlijk wel aan dat de interactie van het begin af aan veel groter was dan in Australie.

Een indrukwekkend museum is het Kaurimuseum, opgericht door een rijke liefhebber. In dit museum staan levensgrote door stoom aangedreven houtzaagmachines die levensgrote kauri-bomen doorzagen. Op oude foto's zien we het voortraject. Mannen die met handzagen bomen vellen met een doorsnee van 4/5 meter. Die bomen werden vervolgens door ossenspannen van 14 dieren naar de rivier gesleept en door het ingedamde rivierwater periodiek naar de zagerijen getransporteerd. Vrijwillers zorgen ervoor dat alles in het museum nog gewoon werkt! Heel mooi vonden wij de afdeling vroege machines. Alles voortbewogen door stoomkracht. Er stond een melkmachine uit 1923 die een nepkoe molk. In 1923! Onze pap heeft altijd met de hand gemolken tot hij begin '60 met de boerderij ophield. Zijn pioniers gewoon sneller met het toepassen van nieuwigheden of was hij gewoon een boer oude stijl? De eerste caterpillar uit 1930 (gebruikt voor het uit de bossen slepen van grote bomen) verving 8 ossenspannen en is nog volledig operabel. Er is ook een hele afdeling over het mijnen van kauri-gom, een grondmiddel voor verven ed. Leuk om al het gereedschap wat we op foto's zien daarnaast in het echt te zien. De afdeling kunst met van alles wat je uit kaurigom en kaurihout kunt frobelen, laten we links liggen. Het echte werk is toch het interessantst. Een quote van een pionier bij een van de foto's vinden we wel veelzeggend: "Iedereen zegt wel hoe jammer het is dat al die grote bomen nu weg zijn maar wij konden toch geen bessen en duiven blijven eten. Wij hadden land nodig om te kunnen boeren." Achteraf is altijd makkelijk. Bij het museum staat ook nog (net) een pioniersschooltje. Het schoolbestuur wilde het in de jaren 70 afbreken. De boeren waren tegen. Zij kregen 24 uur om te zorgen dat de school verdween. Zij hebben in een weekend het hele gebouw gedemonteerd, ergens opgeslagen en later weer precies hetzelfde in elkaar gezet. Zo'n schoolbestuur kan nog wel een geschiedenisbewustwordings-lesje gebruiken van NZ-se boeren!

En verder moeten de NZ-ers maar eens ophouden steeds maar meer tweede huizen te bouwen op hele mooie plekken aan de zee. Het lijkt wel of er nog steeds toestemming hiervoor gegeven wordt, belachelijk.

En lijken de blanken wel heel meegaand richting de Maori. Wij hebben het idee dat veel voordelen niet gepaard hoeven te gaan met een tegenprestatie. En dat alles vanuit een soort schuldgevoel. Uiteraard wel een beetje terecht maar of nazaten zich daarvoor verantwoordelijk moeten houden. Voor een land lijkt het ons niet goed om op die manier voor tweedeling te zorgen. Is misschien een soort waarheidscommissie zoals in Zuid- Afrika niet iets voor NZ. Wel gepraat vervolgens geen consequenties en dan samen vooruit (wat overigens al veel blanken en Maori in praktijk brengen).

En word je helemaal tureluurs van de reclame hier. 8 minuten programma, 4 minuten reclame, krankzinnig. Wie wil dit??

En hebben we een zeeleeuw gezien. Hij (want het was een mannetje) keek wat rond, rolde rond in het water, krabde zich en ging uiteindelijk op een rots liggen om een zonnebad te nemen. Wat zijn ze lenig en wat prachtig om te zien. We hadden ook wel een heel perfect uitzichtpunt en keken al 2 uur over de zee uit. Net als alle dagen daarvoor dus het moet er dan toch eens van komen. En we zagen op dezelfde dag nog een groep dolfijnen langstrekken. Schitterend.

En is zondag de 22e een grote tv-actie gaande om geld op te halen voor de slachtoffers van de aardbeving in Christchurch. Ontroerende verhalen. Mooi wanneer mensen elkaar willen helpen.

En genieten we van de communal kitchens op campings.

En blijft de temperatuur hier bijna altijd gelijk. Als het koud is, is het 16 graden overdag met wind. Als het warm is, is het 21 graden zonder wind.

En mag je buiten de bebouwde kom hier altijd 100 kilometer per uur rijden. Bochten of geen bochten. Het is zoiets als op de weg van Zandoerle naar Knegsel iedereen 100 laten rijden. Zeer bijzonder. En het gekste is, iedereen rijdt ook bijna die snelheid. Rijden we 95 om een beetje mee te doen (wat echt meer dan hard zat is) worden we nog ingehaald.

En hebben we overnacht in de treehouse. Geniaal ding, helemaal zelf gebouwd. www.treehouse.co.nz voor wat foto's.

En hebben we niet gereden over een strand van 50 kilometer lang maar het mocht wel!

En is NZ niet zo leeg als we hadden verwacht. Er woont altijd wel iemand ergens. Soms wel een eind rijden van de eerste benzinepomp.

En bedankt Sebas, CJ, Henriette, Jos M, Lia, Paultje en Yvonne voor de leuke reacties. Is het gras al gemaaid in Frankrijk en hoe staat het met je wiskunde Paul?

Veel groeten aan iedereen die ons lief is,

Robbert en Henriette.