Vanuit Fez

Beste mensen,
Na weer een heerlijk zonnige dag zitten we een beetje te kleumen in ons bedje op onze eenvoudige hotelkamer en genieten van een time out. Na alle sneeuw is het genieten van de voorjaarszon (hier winterzon genoemd) maar de huizen kennen geen verwarming en als de zon onder is gegaan vinden wij het wat frisjes. Echt koud is het echter niet en in de nauwe straatjes zitten de terrassen nog steeds vol met muntthee drinkende mannen en etende toeristen.

Als we dit schrijven is het vrijdag, de dag van het gebed. In de ochtend waren er nog wel wat winkels open maar naarmate de dag vordert sluiten er steeds meer zaakjes. Boven alle moskeeen torenen minaretten maar de straten zijn zo nauw dat je die maar heel sporadisch te zien krijgt. De grootste en belangrijkste moskee is die van Kairaouine maar wij komen niet verder dan de poort. De deur staat open maar slechts moslims mogen naar binnen en de toeristen wringen zich in allerlei bochten om er toch zoveel mogelijk van op te vangen. Er zijn maar twee moskeeen in Marokko open voor niet-moslims, in Fez geen een. Wat zijn moslims toch zendelingen van niks, zo laten wij ons natuurlijk nooit bekeren.

De Marokkanen gedragen zich lang niet zo opdringerig als wij van tevoren gedacht hadden. Slechts hier en daar dringen ze aan maar veel vaker zeggen ze alleen maar bonjour en gaan dan weer huns weegs of gaan sowieso huns weegs. Vrouwen zijn er in alle soorten en maten, ze zijn gekleed in alles verhullende gewaden of zijn gekleed op zijn westers. Soms met hoofddoek, soms zonder. Met ongelooflijk duffe pantoffels of op naaldhakjes. En we spraken met twee Nederlandse vrouwen die net uit Casablanca kwamen en die vrouwen in mini-rokjes hadden gezien, zo kort dat ze zelf bijna een andere kant heen keken. Mannen dragen hippe sportschoenen of sjieke puntschoenen maar zijn ook vaak sjofel gekleed of wat meer traditioneel in lange djellaba's. In de thee- annex koffiehuizen zitten alleen mannen. Ze doen eeuwig over hun kopje koffie en kunnen heel goed niets doen of een spelletje mens-erger-je-nieten. Of lezen een krantje of praten wat bij met hun vrienden. De obers zijn nog regelmatig gekleed in een soortement frans pak, een tikje sjiek.

Het inwonersaantal van Fez bedraagt ongeveer 950.000 mensen. Een groot deel woont in de ville nouvelle, aangelegd door de fransen. Dan is er nog de nieuwe, oude stad, Fez el Djedid, gebouwd rond 1275 en de oude, oude stad, Fez el Bali. In deze laatste wirwar van straatjes wonen zo'n 150.000? mensen. Dit is het gedeelte waarvan gezegd wordt dat het nog de meest Arabische stad ter wereld is. Je kunt hier eindeloos dwalen door steegjes die op en neer gaan over trappetjes en onder overkappingen en waar aan weerskanten minuscuul kleine werkplaatsjes zijn of gewoon een klein winkeltje. Regelmatig lopen ze dood en mensen waarschuwen je dan voor de doodlopers maar wij lopen stug door want nemen aan dat het een truc is om ons in hun winkeltje te krijgen en moeten dan weer omdraaien. Soms kijk je door poorten en dan blijkt achter de muren het huis rond een binnenplaatsje gebouwd te zijn. Dit geeft wat ruimte en hoe rijker, hoe groter de binnenplaats en hoe meer die soms aan een tuin doet denken. Sinaasappelbomen vullen dan een groot deel van de plaats en het huis wordt dan afgesloten door een zwaar bewerkte houten poort. Wij denken dat het nog vaker hele kleine huisjes zonder binnenplaatsje zijn maar niets is zeker want we zien alleen muur. De twee grote winkelstraten zijn een magneet voor toeristen maar zijn op sommige plekken toch nog aardig traditioneel, de rest is doolhof waar je slechts bij toeval verzeilt. Kaarten hebben amper zin en we lopen maar wat op de zon en hopen dan bij die ene moskee aan te komen waar we toch niet in mogen maar wel naar binnen kunnen kijken. Alle winkels worden bevoorraad met behulp van ezels en handkarren. Kun je je voorstellen, een stad van 150.000 inwoners waar nergens een auto is te bekennen. Slechts aan de randen zijn wat pleintjes waar taxi's en bussen hun routes starten.

Zoals in veel traditionele steden heeft elke straat zijn eigen specialiteit. De straat van de koperslagers, de straat van de schoenmakers of van de tassenmakers. Het meest spectaculair en ongelooflijk zijn de leerlooierijen van Fez, ik geloof enig in zijn soort en in ieder geval enig qua omvang. Als je in de buurt bent wordt je een winkeltje binnengelokt en door het winkeltje kom je op een terras. Van daaruit kijk je ontspannen met je fototoestelletje naar beneden in vele stinkende en vies uitziende baden waarin mannen in korte broeken huiden prepareren of verven. Daar omheen hangen veel huiden te drogen en over de dammetjes tussen de baden lopen wat sjieker uitziende opzichters. Wat een heftig beroep. Het kost heel wat jaren van je leven om hier te moeten/mogen werken. Scenes van een woeste schoonheid zo uit de middeleeuwen. En daarna een lekker kopje mintthee op een terras.

En verder hebben we de twaalf uur van oudjaar net niet gehaald. Om kwart over elf sliepen we en zijn niet gewekt door eventueel vuurwerk. Dus helemaal zeker dat er echt geen oudjaar gevierd werd zijn we niet. En weten we nu dat mozaiek-achtig ingelegd steenwerk zellige heet, een Marokkaanse specialiteit. En dat de fransen hier pas vanaf 1912 vaste voet aan de grond heben gekregen maar het frans toch behoorlijk gevestigd is als tweede taal. Hoe is dat mogelijk? En zien we zo af en toe marokkanen met een alpinopetje op. Charmant! En hebben we nog geen enkel probleem gehad als vegetariers. We hebben al couscous en tajine op zonder vlees. Vooral de tajine was heerlijk met kleine stukjes citroen, amandel en olijf meegestoofd. En vliegen er kleine torenvalken (een zuid-europese soort) rond de minaretten in het avondlicht en zien we ooievaars rondzweven. En hebben we kaartjes gekocht voor de trein naar Casablanca. Hier wonen 3 miljoen mensen en is een magneet voor allerlei mensen van het platteland. We zijn benieuwd.

Zo, dit was het weer voor nu, veel groetjes voor iedereen die ons lief is en natuurlijk een fantastisch nieuwjaar voor iedereen,

Robbert en Henriette (die even uit de sneeuw niet erg vinden)